Voet en Enkel Netwerk Leiden

De achillespees dankt zijn naam aan Achilles, de beroemde held in de oorlog tegen Troje uit de Griekse mythologie.
Om hem onkwetsbaar te maken had zijn moeder, de zeenimf Thetis, hem in de rivier de Styx gedompeld. Ze hield hem hierbij vast aan zijn hiel, waardoor deze niet in aanraking was geweest met het water. Zo was het enige zwakke punt van Achilles zijn hiel. Een zwakke plek of teer punt noemt men ook wel een achilleshiel.

De achillespees bevestigt de kuitspieren aan het hielbeen. Als de spieren samentrekken, trekt de achillespees het hielbeen omhoog en daarmee de (voor)voet naar beneden waardoor u op de tenen gaat staan.
Het is een belangrijke pees, waar vaak grote krachten op komen. Springen en hardlopen betekenen een grote belasting.

Oudere leeftijd, overgewicht, slechte algemene conditie en chronische overbelasting kunnen tot achillespeesklachten leiden. Het wordt vaker gezien bij sporters boven ongeveer 35 jaar. Deze aandoening komt frequent voor: 6,5 tot 25% van de loopsporters heeft achillespeesklachten, 11% van de hardlopers, 9% van de dansers, 2% van de tennissers.

Pezen zijn gemaakt van strengen collageen. Sommige van de vezels in deze strengen kunnen zwakker (degeneratie) worden en uiteindelijk breken. Het genezingsproces dat daarop volgt veroorzaakt littekenvorming en zwelling. De pees verdikt plaatselijk. We spreken dan van tendinose. Ook de term tendinitis wordt hiervoor gebruikt omdat er altijd een mate van ontstekingsreactie optreedt.
Soms is er alleen zwelling van het vlies rondom de achillespees (het peritendineum), de pees zelf is dan niet verdikt. Een ontsteking van het peritendineum heet een peritendinitis. Dit is de enige aandoening van de achillespees die goed regaeert op een ontstekings-remmende injectie, die rondom (dus niet ín) de pees gespoten wordt.


Klachten
Achillespeesklachten beginnen vaak geleidelijk met verergering in enkele maanden. In het begin is er pijn en stijfheid na een sportactiviteit die vanzelf weer verdwijnen. In het volgende stadium is er startpijn en pijn na de inspanning. In ernstiger gevallen blijft de pijn ook aanwezig tijdens de sportinspanning en houdt lang daarna nog aan. Uiteindelijk ontstaan in ernstige gevallen ook klachten bij normale dagelijkse activiteiten zoals (trap)lopen. De pijn is continu aanwezig, ondanks adequate rust.


Stellen van de diagnose

De diagnose wordt gesteld op het lichamelijk onderzoek. Vaak is er een pijnlijke zwelling die kan irriteren op de rand van de schoen. Bij lichamelijk onderzoek geeft de patiënt pijn aan bij op de tenen staan. Meestal is er een pijnlijke zwelling te voelen.

Het röntgenonderzoek levert weinig op, soms wat verkalkingen. Echografie en MRI onderzoek kunnen het degeneratieve weefsel aantonen.

Behandeling

Factoren die overbelasting van de achillespees veroorzaken dienen behandeld te worden. Te denken valt aan een verminderde belasting door het nemen van rust, het aanpassen van het sportschema, optimalisatie van de voetstand met aanpassing of verandering van het schoeisel of door een steunzool.
Wees voorzichtig met rekoefeningen. Het is niet zo dat door rekken de achillespees of de kuitspier langer kan worden. Er is geen wetenschappelijke basis voor het fanatieke rekken dat veel sporters doen voor of tijdens het sporten. Met name op wat oudere leeftijd zou het rekken juist averechts kunnen werken, omdat er microrupturen in de vezels van de achillespees kunnen ontstaan. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt bovendien dat het rekken van spieren voor het sporten de prestatie nadelig beïnvloedt. Als de spier (uit)gerekt is blijkt men hiermee namelijk minder kracht te kunnen zetten. Rekken vóór een sportprestatie wordt daarom afgeraden.

Ook kan in beginstadia getracht worden met ijsapplicatie, gerichte training, fysiotherapie of ontstekingremmende medicatie de klachten te verbeteren.

Wat betreft injecties: in geen geval corticosteroïden in de pees spuiten. Ooit heeft een bekende Nederlandse duurloper hierdoor zijn carrière moeten stoppen. Alleen bij een peritendinitis kan een goede reactie verwacht worden bij het prikken rondom de pees.

Pas als alle maatregelen niet blijken te helpen, valt een operatie te overwegen. Bij de operatie wordt de pees in de lengterichting gekliefd, het degeneratieve weefsel wordt getraceerd en weggenomen. Het is nog niet geheel duidelijk waarom (mogelijk door herstel van de doorbloeding (revascularisatie)), maar hierdoor wordt de pees weer gestimuleerd om terug te keren in zijn normale staat, vaak diffuus verdikt, maar pijnvrij. In de nabehandeling is fysiotherapeutische ondersteuning belangrijk. Het herstel duurt lang, zeker een half jaar.

De gescheurde achillespees
Een achillespeesruptuur treedt meestal op bij mannen tussen dertig en veertig jaar, die vaak matig getraind zijn of onvoorbereid een wedstrijd ingaan. Vaak is er een klassiek verhaal: bij een snelle plotselinge spieractie ontstaat hevige pijn laag achter op de kuit, het slachtoffer kijkt boos omdat hij denkt een schop te hebben gekregen. Lopen lukt daarna nauwelijks meer en er is geen kracht om op de tenen te gaan staan.


Stellen van de diagnose
De diagnose kan bij lichamelijk onderzoek gesteld worden. Bij het onderzoek kan de patiënt niet op de tenen staan. Het gat in de pees is onder de huid vaak te zien en te voelen. Belangrijk is de proef van Thompson: hierbij wordt bij de patiënt in buikligging in de kuiten geknepen. Normaliter beweegt dan het hielbeen omhoog en de voorvoet naar beneden. Bij een achillespeesruptuur beweegt de voet dan nauwelijks tot niet. De voorgeschiedenis en de bevindingen bij onderzoek zijn vaak zo overtuigend dat verder (beeldvormend) onderzoek niet nodig is.


Behandeling

Niet-operatieve behandeling is te overwegen. De achillespees heeft een goede genezingstendens. De oude Romeinen sneden bij hun galeislaven de achillespezen door waardoor ze nog goed konden roeien, ook wat konden lopen maar niet konden hardlopen (en dus niet weglopen). Dit moest af en toe worden herhaald, omdat de achillespezen spontaan weer genazen!

Aangenomen wordt dat snel operatief herstel een betere en voorspelbaar resultaat geeft, echter gipsbehandeling geeft ook goede resultaten wanneer bij spitsstand van de voet de gescheurde peesuiteinden contact maken met elkaar. De nabehandeling bestaat uit een loopgips (ongeveer 6 weken). De gipsperiode begint meestal in spitsstand en wordt geleidelijk (per 2 weken) naar neutrale stand gecorrigeerd om goed en snel peesherstel mogelijk te maken. Daarna volgt een periode met eventueel een hakverhoging onder de schoenen en fysiotherapie om weer een volledige bewegingsuitslag te krijgen. Er geldt een sportverbod voor 3 maanden.

Complicaties (operatie)
Naast de weinig voorkomende gebruikelijke complicaties (infectie, trombose, enz.) is er een kleine kans dat de pees toch niet aangroeit. Herstel met peesweefsel hogerop uit de kuit behoort dan tot de mogelijkheden (reconstructie) 

Bron: Rijnland Orthopedie